Dove schakers voelen zich thuis bij TOG

14 oktober 2021

Van 18 tot en met 21 oktober wordt in Amsterdam het EK schaken voor doven georganiseerd. Dit internationale schaaktoernooi wordt in de hoofdstad gehouden omdat dovenschaakclub TOG (Tot ons Genoegen) dit jaar honderd jaar bestaat. Tijdens de vaste schaakavond op donderdag spraken we via Zoom en een tolk Nederlandse gebarentaal met schakers Saïd en Jan. “Hier voelen we ons thuis en welkom.”

Als Saïd en Jan plaatsnemen achter de laptop wordt op de achtergrond druk geschaakt in het Dovenontmoetingscentrum aan de Amsterdamse Stadhouderskade. De wekelijkse schaakavond op donderdag is voor de dove schakers vooral een sociaal gebeuren. De leden verschillen in leeftijd en niveau en komen ook zelfs van buiten de stad. Jan reist bijvoorbeeld anderhalf uur vanuit Rijnsburg om bij zijn club te kunnen schaken. “Ik ben al begonnen met schaken toen ik 18 jaar was. Ik was in Voorburg lid, kwam daar bij de dovenclub en ik zag daar mensen schaken en dat vond ik erg leuk.”

Die schaakvereniging bestaat inmiddels niet meer, maar Jan vindt het niet erg om naar Amsterdam te komen. “Waarom? Ik ben al zo lang lid en ik heb zin om te schaken. Het is echt mijn passie.” Saïd heeft geluk, legt hij uit, want hij woont dichtbij in Amsterdam. “Een half uurtje met de tram of driekwartier fietsen.”

Makkelijker communiceren

Voor beide schakers geldt dat ze bij TOG een plek hebben gevonden waar ze met andere doven onder elkaar zijn. Dat maakt het voor de schakers makkelijker en leuker, zegt Saïd. “Het is vooral makkelijker communiceren voor, tijdens en achteraf bij een partij. We hebben geen typerende miscommunicatie omdat we geen taalbelemmering hebben.” Ze spelen ook tegen horende schakers, maar dat is toch anders heeft Jan gemerkt. “Bij een remise is het bijvoorbeeld zo dat je dat aangeeft. Hoe doe je dat als je met een horende speelt? Dan moet je altijd pen en papier bij de hand hebben. Tussen dove schakers kunnen we na de partij veel gemakkelijker de zetten analyseren. Dat is ook belangrijk bij het schaken, want daar leer je weer van.”

Saïd (rechts) in een schaakpartij tegen een clubgenoot van TOG. 

Doven onder elkaar

Dat TOG al 100 jaar bestaat vinden beide schakers erg bijzonder. “Ook tijdens de Tweede Wereldoorlog gingen het schaken hier door.” Het geeft volgens Saïd ook aan hoe belangrijk de club voor de doven is. “Het schaken is veel meer dan een hobby, het is een denksport. Je kunt schaken zien als een middel om met elkaar te communiceren. Je moet niet vergeten: dove mensen leven in een horende wereld. Buiten schaken hebben ze weinig contact met andere doven en soms zitten ze ook nog eens in een sociaal isolement, omdat de vrienden bijvoorbeeld heel erg ver van elkaar wonen. Dat geldt uiteraard niet voor alle dove mensen, maar als ze hier schaken komen ze een toch eventjes uit de eenzaamheid.”

Thuisvoelen

Jan vindt het ontmoeten van andere doven vooral belangrijk en leuk aan zijn schaakclub. “Ik kom soms bij een andere vereniging en dan denk ik: nee, bij TOG voel ik mij echt thuis. Het is het contact met iedereen en dat je welkom bent. Het maakt niet uit welk niveau je hebt: het is niet ik ben beter dan jij. Het gaat om de gezelligheid en dat je van elkaar kunt leren om te verbeteren. Het heeft een belangrijke plek in mijn leven om mezelf uit te dagen en te ontwikkelen. Je wil ook verder groeien.”

Saïd sluit zich daar volledig bij aan. Hij vindt het vooral mooi dat TOG echt een ontmoetingsplek is. “Voor ik ging schaken kende ik deze mensen hier nog niet. Daar zijn nu allerlei vriendschappen uit voortgekomen.”

Thuisvoordeel bij EK?

Omdat TOG dit jaar een eeuw bestaat mag het komende week het EK schaken voor doven organiseren. “We staan in de top 3 van oudste dovenschaakverenigingen in de wereld!”, zegt Saïd trots. Als hem wordt gevraagd of het EK in eigen stad ook een thuisvoordeel oplevert, moet hij hard lachen. “Misschien. Maar ik denk dat bij voetbal het thuisvoordeel groter is dan bij schaken.” De 120 deelnemers uit 24 landen krijgen van de organisatie ook wat van de Amsterdamse kunst en cultuur mee. “Bij de andere landen hebben we ook van alles om het EK gezien van de steden, bijvoorbeeld in Lund in Zweden. Dat is geweldig. Dat doen we hier ook met speciale rondleidingen door het centrum van Amsterdam in Internationale Gebarentaal. We bouwen zo een heel programma om het EK.”

Zowel Jan als Saïd doen zelf namens Nederland mee aan het EK in Amsterdam. Ze kijken daar allebei erg naar uit. “We gaan onze best doen om onze eer als gastland hoog te houden”, besluit Jan.

Foto boven: Een groep schakers van TOG. Jan staat in het midden van de bovenste rij en Saïd in het midden van de onderste rij.